Poszukiwania dokumentów w zagranicznych archiwach
CK Law Office Kancelaria Adwokacka prowadzi poszukiwania dokumentów osób które zamieszkiwały na terenie Polski zarówno przed jak i po wojnie. Prowadzimy również poszukiwania dokumentów na terenie Litwy, Białorusi oraz Ukrainy. Poszukiwania na terenie Ukrainy, Białorusi i Litwy prowadzone są zawsze osobiście przez doświadczonego genealoga.
Kilka lat temu uzyskanie decyzji potwierdzającej posiadanie obywatelstwa polskiego było znacznie łatwiejsze niż obecnie. Przykładowo, polskie urzędy traktowały kopie i kserokopie dokumentów świadczących o polskim obywatelstwie wnioskodawców jako pełnoprawne dowody. Ponadto, w trakcie postępowania można było zażądać od prowadzących postępowanie urzędników aby sprawdzili czy w zbiorach konkretnego archiwum znajdują się dokumenty dotyczące danej osoby.
Niestety procedura i sposób prowadzenia spraw o potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego ulegały istotnej zmianie z dniem wejście w życie ustawy o obywatelstwie polskim z 15 sierpnia 2012 roku (Dz.U. 2012 poz. 161). Od tej chwili tj. od 15 sierpnia 2013 roku (Ustawa była uprzednio zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego) wnioskodawca musi sam przedstawić organowi konkretne i niepodważalne dowody na fakt, iż jego przodkowie posiadali obywatelstwo polskie. Co więcej, obecna procedura weryfikacyjna została bardzo wyraźnie zaostrzona.
Z mojego doświadczenia wiem, iż większość klientów uważa, że kluczowym dokumentem dla rozstrzygnięcia sprawy jest akt urodzenia przodka, który mieszkał w Polsce. Niestety nie jest to prawdą. Samo udowodnienie, iż dana osoba urodziła się w Polsce nie jest wystarczającym dowodem aby potwierdzić, iż posiadała polskie obywatelstwo – a w konsekwencji, że jej potomkowie lub wnioskodawca będzie mógł otrzymać polski paszport. Ponadto należy zauważyć, iż wyjątkowo szczegółowo weryfikowane są dokumenty osób, które wyjechały z Polski przed 1939 r.
W trakcie prowadzenia spraw naszych klientów zauważyłem że większość z nich uważa iż kluczowym dokumentem dla sprawy jest akt urodzenia przodka, który mieszkał w Polsce. Niestety nie jest to jednak prawdą. Ponadto należy zaznaczyć iż wyjątkowo szczegółowa weryfikacja dotyczy osób które wyjechały z Polski przed 1939 r. Samo udowodnienie iż dana osoba urodziła się w Polsce nie jest wystarczającym dowodem aby poświadczyć iż posiadała polskie obywatelstwo – a więc że jej potomkowie lub wnioskodawca będzie mógł otrzymać polski paszport.
Obecnie, by otrzymać pozytywną decyzję (potwierdzającą obywatelstwo polskie) należy odnaleźć jak największą ilość dokumentów poświadczających – nawet w pośredni sposób – posiadanie obywatelstwa polskiego przez daną osobę. W polskich archiwach ocalało bardzo wiele dokumentów, które mogą okazać się wystarczające dla pozytywnego załatwienia sprawy. Nie można jednak sporządzić listy takich dokumentów – niekiedy mogą okazać się pomocne dokumenty sporządzane przez lokalne komisje wojskowe, innym razem przez lokalnych notariuszy. Należy pamiętać, iż w archiwach mogły zachować się setki różnego rodzaju zapisów, które razem zgromadzone stanowić będą wystarczającą podstawą do udowodnienia posiadania obywatelstwa polskiego przez konkretną osobę.
Poszukiwanie dokumentów nie jest łatwe. Bardzo często rodziny nie pamiętają gdzie dokładnie urodził się i mieszkał ojciec lub dziadek. Niekiedy dokumenty na skutek zmian reorganizacyjnych znajdują się w innych archiwach - przejmujących dokumentację z likwidowanych lub przeniesionych archiwów. Jednakże najczęściej wiedza o przeszłości rodziny bywa czasem niekompletna. W jednej z prowadzonych przez mnie spraw ojciec wnioskodawcy urodził się około 1905 roku i nie pozostawił po sobie żadnej lepiej zachowanej dokumentacji z lat późniejszych. Klient był przekonany, iż jego dziadek zginął w przygranicznym starciu z wojskami czeskimi na Zaolziu. Poszukiwania w archiwach wojskowych oraz w archiwum miejsca zamieszkania rodziny nie przyniosły żadnych rezultatów. Dopiero w trakcie przeglądania zmian organizacyjnych lokalnych archiwów znaleźliśmy informację się iż zbiory z osady gdzie mieszkała rodzina wnioskodawcy zostały przeniesione do innego archiwum. Tam też ostatecznie udało odnaleźć się pełną dokumentację rodziny. Co ciekawe, okazało się, iż dziadek wnioskodawcy nie zginął w starciu z Czechami ale został jedynie ranny, a zmarł z przyczyn naturalnych tuż przed II Wojną Światową. Odnalezienie dokumentacji wojskowej dziadka pozwoliło jednak zakończyć sprawę pozytywnie. Warto zaznaczyć, iż problemem mogą okazać się poszukiwania dokumentów w dużych miastach – dobrze zachowana dokumentacja z danego miasta może – paradoksalnie utrudnić znalezienie zapisów dotyczących poszczególnej osoby ze względu na ogrom zachowanych w archiwum dokumentów. W szczególności, jeżeli rodzina nie jest pewna polskiej pisowni imienia lub nazwiska przodka.
Kolejnym bardzo istotnym problemem jest pozyskiwanie dokumentów osób które mieszkały na terenach w przeszłości wchodzących w skład państwa polskiego – a obecnie przynależących do Ukrainy lub Białorusi. Poszukiwania w tamtejszych archiwach są wyjątkowo skomplikowane. Trudno mieć bowiem jakąkolwiek pewność, iż zbiory zostały przeszukane we właściwy sposób. Pojawia się także bariera językowa, gdyż niewielu urzędników na Ukrainie i Białorusi posługuje się językiem angielskim lub polskim.
Z tego względu, dokumentacji dotyczącej rodzin naszych klientów poszukujemy zarówno bezpośrednio – jak i w wyjątkowo skomplikowanych przypadkach z pomocą doświadczonego i wykwalifikowanego specjalisty „researchera”, który zna tamtejszych urzędników, może odwiedzić osobiście dane archiwum i sprawdzić wszelkie znajdujące się w jego zbiorach dokumenty.
Podsumowując, w sytuacji gdy osoba chcąca otrzymać polski paszport nie posiada dokumentacji wystarczającej do rozpoczęcia procedury nie należy poddawać się. Dokumenty – o ile nie zostały zniszczone – mogą być wciąż odnalezione w lokalnych archiwach. Co oczywiste, każda sprawa musi być rozpatrywana indywidualnie. Inaczej bowiem należy podejść do poszukiwania dokumentów w małych miejscowościach leżących na terytorium Polski, inaczej w dużych miastach, a jeszcze inaczej w miejscowościach z obszarów znajdujących się obecnie na Litwie, Ukrainie i Białorusi. Na terenie Polski największe odrębności istnieją w sprawach wymagających odnalezienia dokumentacji w archiwach warszawskich i łódzkich.
Z pewnością brak posiadania właściwych dokumentów nie stanowi definitywnej przeszkody w ubieganiu się o polski paszport. Skuteczność poszukiwania zależy jednak od dokładnie znajomości historii swojej rodziny – większa ilość szczegółów dotyczących rodziny bez wątpienia jest bardzo istotna dla zwiększenia szans na odnalezienie dokumentacji pozwalającej udowodnić polskim organom iż ubiegająca się o paszport osoba jest obywatelem Polski.